Αρχαιολογικοί χώροι

Ο αρχαιός οικισμός του Αγριόκαστρου στην Αντίπαρο

Στο βορειοδυτικό άκρο του νησιού, σε βραχώδες ακρωτήριο βόρεια του Σιφνέικου Γιαλού, εκτείνονται τα κατάλοιπα του αρχαίου οικισμού του Αγριόκαστρου, που όπως δείχνει η κεραμική, ήκμασε κατά την ύστερη Μεσοκυκλαδική και την πρώιμη Υστεροκυκλαδική (ΥΚΙΑ) περίοδο, στο τέλος δηλαδή του πρώτου μισού της δεύτερης χιλιετίας π.Χ. Λίγο νοτιοδυτικότερα του οικισμού  βρίσκεται το νεκροταφείο. Σε περιορισμένη σωστική ανασκαφή που πραγματοποίησε η ΚΑ’ ΕΠΚΑ αποκαλύφθηκαν δύο κτιστοί θαλαμωτοί τάφοι, λακκοειδείς τοιχεπένδυτοι τάφοι, καθώς και διαταραγμένες ταφές.

Το νεκροταφείο του Αγριόκαστρου είναι από τα ελάχιστα αυτής της περιόδου που έχουν ανασκαφεί στον αιγιακό χώρο, και τα ευρήματά του είναι συγκριτικά ιδιαίτερα πλούσια. Περιλάμβάνουν  χαρακτηριστικά αγγεία κυκλαδικής παράδοσης (όπως οι δίχρωμες μαστοπρόχοι, γνωστές από τη θηραϊκή και μηλιακή κεραμική) καθώς και εγχώρια αγγεία που μιμούνται μινωϊκούς τύπους (όπως ρυτά και γεφυρόστομοι σκύφοι). Στα σημαντικά ευρήματα περιλαμβάνονται χάλκινο μαχαιρίδιο και μαρμάρινο επίμηλο ξίφους.

Η αρχιτεκτονική του νέου τύπου τάφων και το συγκριτικά μεγάλο πλήθος των αγγείων ειδικής χρήσης που βρέθηκαν στους κτιστούς θαλαμωτούς τάφους, μαρτυρούν για τις αλλαγές που συντελούνται στον ελλαδικό χώρο στο τέλος της Μέσης και στην αρχή της  Ύστερης Εποχής του Χαλκού, καθώς και για τη συμμετοχή του Αγριόκαστρου σε δίκτυα επαφών και ανταλλαγών με σημαντικά κέντρα αυτής της περιόδου, όπως η Θήρα, η Μήλος και η βορειοανατολική Πελοπόννησος.

Η «μαστοπρόχους των πουλιών» έχει διακοσμηθεί κατά τον δίχρωμο κυκλαδικό ρυθμό. Ο υψηλός λαιμός είναι ελαφρά διογκωμένος στο μέσον του, όπου και φέρει τις μαστοειδείς αποφύσεις. Από ένας οφθαλμός κοσμεί τις πλάγιες όψεις του χείλους, ενώ στην μετάβαση προς το λαιμό σειρά ολόβαφων κυκλίσκων, εν είδει περιδεραίου, επιτείνει την ανθρωπόμορφη αίσθηση του αγγείου.

Σχεδόν ολόκληρο το σώμα καταλαμβάνεται από διακοσμητική ζώνη με παράσταση τριών πουλιών προς τα δεξιά. Το σώμα του πουλιών αποδίδεται με τον χαρακτηριστικό για την εποχή ερυθρό στιλβωμένο ολόβαφο κύκλο με μελανό περίγραμμα, ενώ και τα υπόλοιπα ανατομικά χαρακτηριστικά αποδίδονται με μελανό και ερυθρό χρώμα.

Τα τρία πτηνά σώζονται αποσπασματικά και σε ένα μόνο διατηρείται η κεφαλή που στρέφεται προς τα πίσω.  Έχει ράμφος επίμηκες, γαμψό, προφανώς σε μια απόπειρα παράστασης ενός αρπακτικού πτηνού.

Η «μαστοπρόχους του κεραμέως» έχει διακοσμηθεί κατά τον δίχρωμο κυκλαδικό ρυθμό, με πλατιές καστανέρυθρες ταινίες που πλαισιώνονται από ζεύγος λεπτότερων καστανομέλανων ταινιών οι οποίες στο σώμα εναλάσσονται με λεπτές κυματοειδείς γραμμές. Στον ώμο τοποθετούνται οι δύο μαστοειδείς αποφύσεις, ενώ στο χείλος, στις δύο πλαϊνές όψεις της προχοής, οι γραπτοί οφθαλμοί.

Το αγγείο σημαίνεται με κομψό τριμερές σημείο κεραμέως (σημάδι του κεραμοποιού), στην πίσω όψη του.