Ο ναός των Αγίων Σαράντα στο όρος Κουβάρα βρίσκεται στο μέσο περίπου της δυτικής πλευράς της Άνδρου, πάνω από τον αρχαιολογικό χώρο της Παλαιόπολης. Ήταν γνωστός μέχρι σήμερα στην επιστήμη ως επιπεδόστεγος, δίκλιτος ναός, που ανατολικά απολήγει σε δύο κόγχες. Με τα μέχρι τώρα ανασκαφικά δεδομένα προκύπτει ότι υπήρξε αρχικά μία τρίκλιτη καμαροσκεπή βασιλική με προσκτίσματα στα νότια και περίβολο, η οποία με βάση τα μέχρι τώρα δεδομένα χρονολογείται στα τέλη της πρωτοβυζαντινής περιόδου. Η βασιλική πιθανόν καταστρέφεται τον 8ο αιώνα και ανακατασκευάζεται ως δίκλιτος ναός με παρεκκλήσι. Ο δίκλιτος ναός και το παρεκκλήσι, που διαμορφώνεται στα νότια, δέχονται πολλαπλές επισκευές και μετασκευές, που τροποποίησαν ριζικά την αρχική του κάτοψη. Κατά τη διάρκεια μίας εκ των μεταγενέστερων φάσεων του ναού κατασκευάστηκε κυκλικό κτήριο στα βόρεια του ναού, που πιθανότατα χρησίμευσε ως πύργος-παρατηρητήριο. Η ανασκαφική έρευνα και η αποκατάσταση του ναού βρίσκονται σε εξέλιξη.
Ενδεικτική βιβλιογραφία
Αθανασούλης Δ., Κλώτσα Β., Παπανικολοπούλου Σ., «Ο ναός των Αγίων Σαράντα στο όρος Κουβάρα Άνδρου και τα νέα στοιχεία από την έρευνα της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων (2016-2017)», Πρακτικά του Διεθνούς Συνεδρίου με τίτλο: «Περὶ τῶν Κυκλάδων νήσων – Το Αρχαιολογικό Έργο στις Κυκλάδες», 22-26 Νοεμβρίου 2017 (υπό έκδοση).
