Ο ναός του Ταξιάρχη της Μελίδας βρίσκεται στο νεκροταφείο του οικισμού Πιτροφός. Ακολουθεί τον τύπο του απλού δικιόνιου σταυροειδούς εγγεγραμμένου ναού με τρούλο και νάρθηκα στα δυτικά. Είναι κτισμένος με αργολιθοδομή, εκτός από την ανατολική πλευρά και τον τρούλο που έχουν κτιστεί με πλινθοπερίκλειστο σύστημα. Στο εσωτερικό αξίζει να γίνει αναφορά στους δύο μαρμάρινους αρράβδωτους κίονες που πατούν σε βάθρο και στέφονται με κιονόκρανο με εχίνο και άβακα. Στο νότιο κίονα έχουν λαξευτεί δύο βυζαντινοί σταυροί σε χαμηλό ανάγλυφο, συμπίλημα ΙC ΧC και επιγραφή με τη δέηση του μοναχού Αρσενίου. Τμήμα τοιχογραφικού διακόσμου έχει αποκαλυφθεί στην αψίδα της κεντρικής κόγχης του ιερού και είναι δυνατό να χρονολογηθεί τον 12ο πιθανότατα αιώνα. Ο ναός διέθετε μαρμάρινο τέμπλο που διαλύθηκε τον 18ο αι. και μεταφέρθηκε στη Μεσαριά για να κοσμήσει την πρόσοψη του ναού του Αγίου Νικολάου. Σήμερα τμήμα του τέμπλου εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Άνδρου. Στο ναό της Μελίδας, όπως και στον ναό του Ταξιάρχη Μεσαριάς, πραγματοποιήθηκαν εργασίες αποκατάστασης του ναού και διαμόρφωσης του περιβάλλοντος χώρου του, στο πλαίσιο του Γ΄ Κοινοτικού Προγράμματος Στήριξης, από την πρώην 2η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων.
Ενδεικτική βιβλιογραφία
Δεμαθά Λ., «Ο Ταξιάρχης Μεσαριάς και ο Ταξιάρχης Μελίδας. Στερέωση και συντήρηση βυζαντινών ναών της Άνδρου», Νήσος Άνδρος, Παράδοση, Πολιτισμός Ανάπτυξη, Κοινωνία, 2, Αθήνα 2008, σ. 14-17.
Μπούρας Χ. – Μπούρα Λ., Η Ελλαδική ναοδομία κατά τον 12ο αιώνα, Αθήνα 2002, 67-69.
Ορλάνδος Α., «Βυζαντινά Μνημεία της Άνδρου», Α.Β.Μ.Ε. 8, Αθήνα 1955-56, σ. 35-49.
Πέννας Χ., «Αποκαταστάσεις στα βυζαντινά μνημεία της Άνδρου και νεότερα αρχαιολογικά τεκμήρια», στο Πάλλης Γ. (επιστ. επιμ.), «Η Βυζαντινή Άνδρος (4ος – 12ος αιώνας). Νεότερα από την αρχαιολογική έρευνα και τις αποκαταστάσεις των μνημείων. Πρακτικά Επιστημονικής Συνάντησης». Αθήνα, 20 Μαρτίου 2015, Ανδριακά Χρονικά 43, Καΐρειος Βιβλιοθήκη, Άνδρος 2016, 65-78.
Πάλλης Γ., «Η γλυπτική της μέσης βυζαντινής περιόδου στην Άνδρο (9ος – 12ος): μία αποτίμηση», Νήσος Άνδρος, Παράδοση, Πολιτισμός Ανάπτυξη, Κοινωνία, 3, Αθήνα 2009, σ. 42-43.
